مصاحبه با مهندس نگار جوکار
گروه گفتگو: فرشید رحیمی کلهرودی
پاتوق در فضای شهری اکباتان
در اکباتان دو نوع فضای شهری داریم که پاتوق شده اند، یکی فضاهای شهری است که تعریف فضای میان ساختمان «یان‌گل» را داراست، مثل پاتوق جلوی مسجد بعثت در فاز یک؛ جایی که برای مراسم‌ها، اتفاقات و مناسبت‌ها گرد هم می‌آیند، مثلا برای مراسم محرم، برای عید و قبل عید، دست فروش‌ها و. . اتفاقات معمولا جلوی مسجد بعثت می‌افتد.
نوع دیگر از پاتوق‌ها از زمانی شکل گرفت که خیابان بیمه چهارم به اکباتان وصل شد و پاتوق‌هایی داخل خیابان اصلی شکل گرفت، مثلا جلو مسجد فاز سه یا در مقیاس کوچک‌تر آبمیوه‌فروشی‌های جلو فاز سه و یا خیابان اصلی. اتفاق‌هایی که در کنار خیابان شکل گرفت تا قبل از آن فقط داخل پاساژ بود. در محدوده‌ای در فضای بین ساختمان‌ها. اگر بخواهیم به نوع قبل‌تر از این‌ها برگردیم، خود فضای بین بلوک‌ها پاتوق بوده، برای مثلا مراسم چهارشنبه سوری که در سال‌های اخیر کم‌رنگتر شده (شاید یکی از دلایلش این باشد که سن اکباتان در حال بالا رفتن است). در سال‌های قبل‌تر عصر پنج‌شنبه و جمعه و یا بعد از تعطیلی مدارس، همه پایین در حال بازی‌کردن بودند و خیلی شلوغ بود. الان تعداد کم‌تر شده. بیشتر ساکنان قدیمی اند. سی سال، بیست سال در آنجا زندگی میکنند و بچه ندارند. بنابراین، این اتفاقات و مناسبت‌ها کم‌رنگ شده. اما همین ها در عصرهایی که هوا خنک تر است هوراه نوه هایشان داخل محوطه دیده می شوند. و یا خودشان برای قرم زدن و ورزش کردن صبح ها و عصرها در محوطه حضور پیدا میکنند.
پاتوق‌های بین بلوک‌ها مرزبندی داشته؟
به شکلی، هم داشته هم نداشته. اتفاق خوبی که در بحث طراحی شهری بلوک‌های اکباتان وجود دارد، همان چشم ناظر و امنیت است. انگار، تمام آن فضاها فضای بازی کودکان است؛ مگر جاهایی که فضای ویژه ورزشی است و معمولا سن های بالاتر به آنجا می‌روند. ولی اینکه مرزبندی و یا فنسی وجود داشته‌باشد، نه این‌طور نیست. معمولا بچه های هر شاخه از بلوک داخل محوطه نزدیک تر به شاخه شان بازی میکنند. البته اگر سر به راه و سرتق نباشند! گاهی هم با بچه های شاخه های دیگر دوست می شوند ویک بار در این محوطه جلوی چشمان ناظر این مادر و بار دیگر در آن محوطه جلوی چشمان ناظر مادر دیگر بازی میکنند!
البته در کل مفاهیمی چون محدوده فاز سه و محدوده فاز یک داریم؛ که خود فاز یک به دو بخش بلوک بالا و بلوک پایین تقسیم می شود.
پاتوق های بین بلوک های مختلف بیشتر در محدوهد فاز یک و دو دیده میشود. که فضای میانی بلکهای شرقی و غربی هستند. این فضاها معمولا میزبان اتفاقات مختلفی مانند گشت و گذار و خرید و پیاده روی و … از مردم کل شهرک هست.
تاثیرات مگامال و بازارچه بر مجموعه
ماهایی که در اکباتان زندگی می‌کنیم، اگر قرار باشد جایی برویم که خرید کنیم، قدمی هم بزنیم، دیداری با دوستان‌مان هم داشته باشیم، هوایی هم بخوریم، می‌رویم بازارچه. مگامال را انتخاب نمی‌کنیم برای اینکه حال‌مان را بهتر کند. در بازارچه احساس تعلق می کنیم، به این دلیل که همه را می‌شناسیم. یک نوع دید و بازدید هم اتفاق می‌افتد. اما در مگامال صرفا خرید اتفاق می‌افتد.
مگامال در سطح منطقه و شهر عمل می‌کند و فقط در سطح محله نیست. فرا محله‌ای است. از جاهای مختلف و خارج از اکباتان به آنجا می‌آیند ولی یک غیر اکباتانی معمولا به بازارچه نمی‌آید به این دلیل که آنجا را دقیق نمی‌شناسد. اکباتان خوانایی ندارد و نکته مهم این است که شاید اکباتان غریب‌نواز نیست که یکی از دلایل امنیتش همین موضوع است؛ مثلا یک غریبه راحت وارد بلوک یا پاساژ نمی‌شود.
تاثیرات اتوبان ستاری بر مجموعه
اینکه ستاری اکباتان را به دو بخش تقسیم کرده حرف بیراهی نیست، ولی باید توجه داشت که فاز یک و دو همیشه از هم جدا بوده. حتی ستاری هم وجود نداشته‌باشد، فضای وسیعی بین این دو فاز وجود داشته که قرار بوده فضای فرهنگی یا تفریحی شود. یا مشخصا، نوع تیپ‌بندی پلان‌ها، تیپ‌بندی حجم‌ها هم این جدایی را نشان می‌دهد. شما فاز یک و سه را به یک شکل می‌بینید و فاز دو را به شکلی دیگر.
اما به لحاظ ترافیک شهری تاثیر منفی داشته، چون ترافیک را به داخل اکباتان می‌کشاند، گاهی ترافیک داخل ستاری خود را به جلو بلوک A5 و بیمارستان صارم یا سر بلوک D1 هم کشیده میشود.
اگر ستاری وجود نداشت ؟
شاید به این دلیل که ستاری قرار نبوده خیابان عبوری باشد، یعنی عبوری فرامنطقه‌ای و فراشهری، چنین وضعی پیش آمده. نخست، هدف بین محله‌ای بود. شکل و شمایلش عوض شد و در طی سال‌ها عریض‌تر شد. الان هم یک پل است با دو تا خط رفت و دو تا خط برگشت. مشخص است اتفاق‌هایی افتاده که قرار نبوده. اگر بخواهیم تحلیل کنیم باید بپرسیم ستاری برای بین محله‌ای طراحی شده‌بود یا فرامحله‌ای؟
معماری ؟
آپارتمان‌ها دارای تیپ‌های مختلفی هستند: سوییت، یک خوابه، دوخوابه و سه‌خوابه و سه‌خوابه های بزرگ و چهارخوابه.
بیشترین تیپ متعلق به سه‌خوابه هایی است که ۱۳۰ یا ۱۴۰ متر یا کمی بیشتر مساحت دارند. این تغییر مساحت ۲۰ متری مربوط به این است که این تیپ‌ها بالکن‌دار هستند یا نه. البته تیپ‌های فاز یک و سه مشابه اند، تنها فرق عمده این دو فاز در این است که فاز یک دوخوابه دارد، اما فاز سه ندارد. فاز دو تیپ‌های کاملا متفاوتی نسبت به دو فاز دیگر دارد و واحدهای دوبلکس دوخوابه وسه‌خوابه وچهار خوابه دارد. در پلان‌های تیپ‌های مختلف سعی شده سلسله مراتب فضایی در آن رعایت شود. این رعایت در جز پلان هر واحد تنها مختص واحد نیست، انگار این واحدها جزیی از کلی هستند که سلسله مراتب فضایی از کل به جز آن‌ها رعایت شده.
این‌گونه است که شهرک اکباتان خیابانی اصلی دارد و از این خیابان دسترسی‌هایی بن بست به بلوک‌های مختلف فراهم است. اتومبیل‌ها در فضای پارکینگ مربوطه (سرپوشیده یا روباز) پارک می‌شوند، از پارکینگ وارد محوطه اصلی بلوک می‌شوید، انگار از هیاهوی خیابان جدا شده و به آرامش محوطه سبز وارد شده و از آنجا به ورودی های مربوطه تقسیم می‌شوید. هر ورودی برای تعدادی از واحدهای آن بلوک است که لابی کوچکی آن را از محوطه اصلی بلوک جدا می‌کند. از لابی با دسترسی‌های عمودی (پله و آسانسور) به طبقات راه می‌یابد. فضای مکثی بین واحدهای هر طبقه وجود دارد و از آن وارد واحدها میشود. همین ترتیب داخل واحدها ادامه دارد: فضای مکثی کوچک (کفش‌کنی) فضاهای عمومی و نیمه‌خصوصی و بالاخره فضاهای خصوصی. در داخل هر واحد سعی شده فضاهای خصوصی در انتهای واحد قرار گیرد و با راهرو و یا فضای مکثی از فضاهای دیگر جدا شود. گویی که مهمان ناخود آگاه بدون اجاز وارد آن نمی‌شود. همانطور که داخل شهرک اکباتان غریبه معمولا به راحتی وارد بلوک‌ها نمی‌شود و اصطلاحا غریب‌گز است.
واحد های دوبلکس در فاز دو به‌گونه‌ای دیگر این را حل کرده‌است. اتاق‌خواب‌ها در طبقه بالا و فضاهای عمومی و نیمه خصوصی (نشیمن و آشپزخانه و گاه یک خواب مهمان) در طبقه پایین. اما معمولا گله و شکایتی هست که چنین واحدهایی علی‌رغم اتاق‌خواب‌های بزرگی که در طبقه بالا دارند، نشیمن وآشپزخانه کوچک‌تری نسبت به دیگر واحدهای فاز یک و سه دارند. واحدهای دوبلکس فاز دو تقریبا تنها واحدهایی هستند که می‌توان دخل و تصرف داخلی در آن انجام داد و مدل پله و دیگر عناصر را تغییر داد.
رابطه پارکینگ‌ها با دید و منظر
این اتفاق در تمام بلوک‌ها هست. هرکدام به شکلی. در بلوک‌های فاز یک و بخشی از فاز سه که تقریبا شبیه به هم هستند، به‌صورت بسیار هوشمندانه، سطح زیر پاساژ همه پارکینگ است که شما متوجه آن‌ها نمی‌شوید. به همین علت هم فضای بازارچه در سطح بالاتری نسبت به بلوک های طرفین قرار دارد. در ورودی هر بلوک دسترسی‌های بین بلوکی وجود دارد که در بین آن‌ها پارکینگ‌های روباز قار گرفته است، در فاز یک که سن ساختمان‌ها و سن فضای سبز بیشتر است و درختان بزرگ‌تری دارد، شاید خیلی این پارکینگ‌ها را نبینید. آزاردهنده نیست چون منظم است.
سطح پارکینگ‌های سرپوشیده هم پایین‌تر است، بنابراین خیلی احساس نمی‌شوند، یعنی حجمی که بگوییم این پارکینگ است یا آزاردهنده باشد، محسوس نیست. این فضاها فکر شده طراحی شده‌اند که بتوان از روی سطح آن هم استفاده کرد.
